نوشتار حاضر در برگیرنده احوال و آثار شیخ آقا بزرگ تهرانی(منزوی)به ویژه بررسی، و تحلیل دو اثر گرانسنگ وی یعنی‌"الذریعه الی تصانیف الشیعه‌"و"طبقات اعلام الشیعه‌"است. ترجمان شیخ،معرفی استادان و شاگردان وی،بیان گوشه‌هایی از مشروطه‌خواهی او بخش‌هایی از این نوشتار است.همچنین در پی،به انگیزهء شیخ در تدوین و تألیف الذریعه و شرح گرفتاری‌های او در این راه،بررسی مراحل چاپ طبقات و معرفی جلدهای گوناگون آن پرداخته شده است.در تدوین و تالیف این نوشتار کوشش شده است تا با استفاده از شرح حال خود نوشت شیخ که برای‌ اولین بار نگارنده آن را منتشر کرد و ملاحظه و مطالعهء تألیفات و مصنفات وی،گزارشی کامل‌ به دور از هرگونه اظهارنظر شخصی،به خوانندهء ارجمند تقدیم گردد.

خلاصه ماشینی:

"ذکر خاطره‌ای از آقای دکتر علینقی منزوی دربارهء چاپ جلدهای سیزدهم و چهاردهم در عراق‌ و علت اقدام شیخ آقا بزرگ به این کار،خالی از فایدهء نخواهد بود:«از آنجا که پس از انتشار مجلداتی از الذریعه،آمدن نام تألیفات تنی چند از تندروان مانند:شریعت سنگلجی و همین‌ طور سید احمد کسروی مورد اعتراض برخی محافل متنفذ در عوام شده و ما از بیم تبدیل آن به‌ خشونت و همین‌طور برای جلوگیری از دامن زدن به این وضعیت،آنها را در مجلد دوازدهم حذف‌ کرده بودیم،مرحوم والد،این خود سانسوری ما را با این تعبیر بر ما خرده گرفتند که:«من ضامن‌ بهشت یا جهنم کسی نیستم». مرحله دوم پس از مرگ شیخ آقا بزرگ تهرانی که در 13 ذیحجهء سال 1389 هجری قمری برابر با اول‌ اسفند 1349 شمسی برابر با 20 فوریهء 1970 میلادی در نجف اشرف رخ داد،پسر بزرگتر مولف،آقای علینقی منزوی که در آن هنگام در بیروت در حال تبعید می‌زیست و برای عیادت‌ پدر به نجف رفته بود،مسوده‌های کتاب را از قرن چهارم تا دوازدهم با خود به بیروت برد و به‌ چاپ آنها بدین شرح پرداخت: سدهء چهارم:آقای دکتر علینقی منزوی چنانکه در پیشگفتار«نوابغ الرواة فی رابعة المآت»که‌ نام ویژهء این کتاب است،آمده،می‌گوید:چون نشر احوال دانشمندان معاصر(سدهء چهاردهم)مرا در برابر اعتراض‌های احتمالی زندگان و بازماندگان درگذشتگان قرار می‌داد،ترجیح دادم برعکس‌ مرحلهء اول،چاپ کتاب را به ترتیب تاریخی،از سدهء چهارم آغاز کنم. ک:سدهء دهم،ص 220 و 255 و پیشگفتارهای دو سدهء یازدهم و دوازدهم) سدهء دهم:این مجلد با نام«احیاء الداثر فی القرن العاشر»مشتمل بر شرح حال برخی از دانشمندان شیعه در قرن دهم هجری است که به تصحیح دکتر علینقی منزوی در دانشگاه تهران به‌ سال 1366 شمسی در 305 صفحه چاپ شده است."

برای دریافت مقاله از اینجا دانلود کنید.