قلمرو گناه کبیره در اسلام سنتی و اسلام سیاسی

 به قلم: سیدعلی بطحائی

 اسلام سنتی و اسلام سیاسی ضمن وجود زمینه های مشترک، تفاوت های ریشه ای با هم دارند. اسلام سنتی، مادر تمام جریانات فکری جهان اسلام است و به عبارتی حق ابوّت بر تمامی آنها دارد. یکی از تمایزاتی که بین این دو جریان وجود دارد، در مورد قلمرو کبائر است که سنتی ها کبائر را دائرمدار امور فردی، جزئیات فرعی و تکالیف خصوصی منحصر و محدود کرده اند.

از آن سو اسلام سیاسی که در قرن اخیر در برابر اسلام سنتی قد برافراشته است و اندیشه اسلامی را به­ عنوان هویتی مرکزی با نقش عملگرایانه در قلب سیاست تعریف کرده و نظم اجتماعی را با تمام ملزومات سیاسی اش ارائه می کند. اسلام سیاسی با محوریت کلیدواژه هایی همچون مبارزه با طاغوت، جهاد، تکفیر، اسلام الحَرِکی، رنگ و بوی جدیدی به قلمرو حلال و حرام زده و دامنه معاصی را توسعه داده است و کبائر سیاسی را ذنوب لایُغفَر می داند.

اسلام گرایان ضمن پذیرش همان کبائر اسلام سنتی ولی با تأکید ویژه بر گسترش معاصی در قلمرو سیاست، با نگاه ویژه بر گناهان در ساحت حاکمیت و اجتماع مصادیق جدید سیاسی را بر کبائر برشمرده اند.

از منظر اسلامگرایان کبائرسیاسی دنیای امروزه، بسیار خطرناک‌تر، اثرگذارتر وپرضررتر از گناهان سنتی(تقلیدی) هستند و زندگی سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی بشر امروز را بیشتر تحت تأثیر قرار داده و ریشه‌ اخلاق و شریعت را از بنیان کنده اند.

 جالب اینکه که اسلام سیاسی، برخی از گناهان فردی و مسلم را به شرطی که در روند دین گرایی تاثیری نداشته باشد، مورد توجه جدی قرار نمی دهند وبدانها وقعی نمی نهند.

به عنوان نمونه یوسف قرضاوی-رهبر معنوی اسلام گرایان مصر - پس از پایان نماز تراویح در مسجدالشیوخ دوحه در سخنانی، معاصی کبیره ای چون تزویر در تبلیغات انتخابات توسط نامزدها، نپذیرفتن آرای مردم و کودتا، تقلّب در انتخابات و مهندسی کردن آن توسط لابی های پرنفوذ، انتخاب حامیان قاچاق و یقه سفیدها به مناصب دولتی، واگذار کردنِ زمام امور به سیاسیون سرمایه‌دار و اصحاب رسانه‌ی غیرمتعهد، بازداشت های غیر قانونی دولت ها بویژه دولت مصر بدون محاکمه با اتهامات واهی و محاکمه در دادگاه های فاقد صلاحیّت، تصویب و تغییر قوانین بر طبق امیال و آرزوهای استعمارگران و تأمین خواسته‌های آنان، واردات مواد غذایی فاسد و آلوده به اشعه و پرتو دهی و مواد نگهدارنده و تاریخ مصرف گذشته از طرف برخی دانه‌درشت‌ها، واردات دانه‌های نابودگر خاک و مضرّ برای کشاورزی، کم کردن درصد لازم از آهن و سیمان در ساخت و ساز آپارتمان‌ها که منجر به فرو ریختن آنها بر سر ساکنان می شود، احتکار و انبار کردن موادّ ضروری برای امّت اسلامی، از جمله غذا و دارو و پوشاک، تولید فیلم‌ها و سریال‌ها و کلیپ‌های مبتذل که فساد اخلاقی را ترویج می‌کند و به بی‌بندوباری و گناه فرا می‌خواند، از گناهان کبیره وحتّی بسیار بدتر از گناهان سنتی(تقلیدی)، بلکه از اَکبر کبائر هستند. (کتاب الزهد و الوَرَع؛ یوسف قرضاوی؛ مکتبه الوهبه للطباعه والنشر؛ قاهره؛ 2010میلادی؛ صفحات 20الی38)

 لازم به ذکر است برخی سردمداران طیف مقاصدی اسلام سنتی نیز با برخی از این کبائر سیاسی هم نظر هستند، با این فرق که آنها را با تأکید بر جایگاه فردی مُکلّفین و تأکید بر امور شخصی حرام می دانند؛ در حالی که اسلام گرایان از جایگاه سیاست و پایگاه نظم اجتماعی چنین گناهانی را نامشروع تلقی کرده اند.

از منظر اسلام سنتی طیف مقاصدی، ضمن پذیرش برخی موارد فوق حکایت از دست اندازی در حق الناس و نهایتاً خُبث سریره فرد مکلف را آشکار و از حیث فردی - نه اجتماعی- دارای آثار سوء و عقاب هستند.

 البته طیف اسلام سنتی محافظه کار با توجه به عدم ورود به سیاست در این موارد نظری را نفیاً و اثباتاً ارائه نداده اند.