درباره ذاکرنائیک؛ پژواکِ تفکّراتِ محمّدبن عبدالوهّاب در شبه قارّه هند

به قلم: سیدعلی بطحائی

شاید بتوان ذاکر عبدالکریم نائیک(Dr. Zakir Naik) پزشک و مبلّغ هندی را منحصر به فردترین چهره سلفیّت در دوران معاصر خواند. سِت کردن کِروات با رنگ  کت وشلوار، ارجاع مکرّر به تحصیلات پزشکی خود در سخنرانی های مذهبی، تأسیس شبکه بین المللی صُلح(Peace TV International) وتسلّط کم نظیر به چهار زبان بین المللی، او را در بین مخاطبان غرب­زده به عنوان یک روشنفکرتمام عیار نشان داده است. از آن سو، پوشاندن سر با عرقچینی سنّتی، ریش های بلند و تراشیدن سبیل ها به سبک وهابیّت کلاسیک، نتوانسته گرایشات قلبی و فکری او به سلفیّت سنّتی پنهان کند. گزافه نیست اگر اعتراف کنیم که یکی از دقیق ترین کارها، تشخیص تیپ شناسی تفکر اوست؛ که منشاء این پیچیدگی عمدتاً در مواضع چندپهلوی او ریشه دارد. در حقیقت مشرب تبلیغی او را باید در چهارراه تعارضات اسلام سلفی، اسلام سنّتی واسلام روشنفکری به سمت وهابیّت تشریفاتی متمایل دانست. در روزهای اخیر دولت هند، بنیاد البحوث الاسلامیه((I.R.F از نهادهای وابسته به او را غیرقانونی اعلام و هرگونه فعّالیّت تبلیغی ذاکرنائیک- که از هند به مالزی تبعید شده - را تا سال 2027 میلادی ممنوع اعلام کرد. البته که نائیک، این قبیل محدودیّت ها را به بهترین وجه برای خود به کسب اعتبار تبدیل می کند و تمایل دارد خود را «مظلوم مقتدر» معرفی کند و از این طریق گوی شهرت خود بیش از پیش در شبه قارّه کند. در یادداشت پیش رو به نکاتی در مورد او و جریان فکری تبلیغی او در شبه قاره هند اشاراتی خواهیم داشت.

یکم: سخنان و مواضع ذاکرنائیک دقیقا در تقاطع تعارضات اسلام سلفی، اسلام سنّتی واسلام روشنفکری قرار دارد. از سویی انتقادات او به عربی خواندن خطبه های نماز جمعه و مخالفت هایش با اعدام مرتدین فطری او را از سنّتی ها دور و از طرفی حمایت او از حقوق زنان، مخالفت با چندهمسری و دفاع از علوم مدرن او را به اسلام روشنفکری نزدیک کرده است. با این اوصاف می توان گفت شیوه او بسیار به اجتهادات ناصرالدین البانی قرابت دارد وحکایت از سلفی بودن تار و پود فکر ترویجی او دارد. با این حال جنس سلفی گری او بیش از آنکه به سلفیت هندی نزدیک باشد در چارچوب سلفیت نجدی است. نائيک خیلی زیرکانه و با تبليغات پرسروصدای خود، مروّج اصلی شیوع وهابيّت نجدی در شبه قاره هند است.

دوّم:

نائیک بسان ابوالعلی مودودی و سیدقطب، به دلیل شیوع امواج نوین اسلام گرایی در قشر دانشگاهی از تخصّص اصلي خود دور و به ناگهان مبلّغ اسلام تبدیل شد. او در هیچ یک از مراکز ديني رسمی آموزش شرعیات ندیده واطلاعی از علوم مرسوم ديني همانند فقه، اصول، رجال و علم الحديث ندارد و تنها ارجاع به قرآن و سنّت را پیشه خود کرده است. هرچند ادعای او این است که به هیچ یک از فرقه های رایج گرایشی ندارد و دعوتش بازگشت به قرآن و سنّت است؛ که اتفاقاً این ادعا، شاهدی دیگر برگرایش سلفی مأبانه او دارد. برطبق استفتایی که جامعه فاروقيه کراچی منتشر شده است، نائیک هیچ تخصصی در زمینه علم الحدیث ندارد و با ارائه شکلی جدید از شریعت، دوری ازسلف، ​​عدم پایبندی به تقلید از فقه مکاتب اربعه، آزادی در اظهار رأي و فتوا، انکار حيات برزخی رسول خدا(ص) در قبر و ردّ توسل به ایشان، مستحق تعبیر «ضالّ مضل» شده است.

سوّم: Peac TV شبکه ماهواره ای ذاکر نائیک است که به چهار زبان انگلیسی، اردو، بنگالی و چینی به صورت زنده و24ساعته پخش می شود. اين شبکه بین المللی پرمخاطب، در بیش از 125 کشور جهان از جمله در بخش هایی از خاورمیانه، قاره های آسیا، اروپا، آفریقا، استرالیا و ایالات متحده سخنرانی های او وهمفکرانش را پخش وترویج می کند. او همچنین اقدام به تأسیس بنیاد تحقیقات اسلامي کرده است. این مؤسسه که تا کنون مبالغ هنگفتی را برای تداوم فعالیت های جمع آوری کرده است وعمدتا به موضوعات بررسی مناسبات علم و دین جهت مقابله با شبهات آتئیست ها و افزایش آگاهی رسانه ای در برابر سیاست های ضداسلامی غرب در مواجه با اسلام می پردازد. حاضرجوابی نائیک در مناظره ها، ارجاعات به موقع به تناقضات طرف مقابل و حافظه قوی او در گفت وگوها، راز ورمز موفّقیّت او در مناظرات وشبکه های تلوزیونی معرفی شده است.

چهارم: سخنرانی های تبلیغی نائیک، ناظر به جامعه هندو و به سبک مسیحیان تبشيري است. او با شیوه مناظره تهاجمي وبا پروپاگاندای تبلیغی برآن است تا مخاطبان هندو را مسلمان کند. بررسی نوشته ها وسخنرانی های او روشن می کند که غایت تبلیغی او، گسترش اسلام وهابی و ارائه شواهدی تطبیقی از کتب غیرمسلمانان(با تأکید بر کتب مقدس مسیحیت وهندویسم) و ردّ شبهات آتئیسم به نفع سلفیّت است. از این جهت دولت هند با اتّهامات متعدّدی همچون تنش سیاسی، مشکلات امنیتی وی را نفی بلد و او به ناچار در مالزي در تبعید به سر مي برد.

آدرس سایت اینترنتی ذاکرنائیک و شبکه تلوزیونی صلح  (Peace TV Network):  https://zakirnaik.com