آرای محمد عابد الجابری، از اندیشمندان مراکش با حضور اساتید، کارشناسان و پژوهشگران حوزه نقد و بررسی شد.

به گزارش مرکز خبر حوزه، یکی از اساتید حوزه و دانشگاه در  این نشست علمی که پیش از ظهر امروز در سالن نشست‌های  علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) برگزار شد، گفت: در میان آثار جابری، تکوین العقل العربی، بنیه العقل‌ العربی، العقل السیاسی العربی، التراث و الحداثه و العقل الأخلاقی العربی مهم‌ترین نظریات او است که برد وسیعی در دنیای عرب و جهان اسلام داشته است.

حجت‌الاسلام والمسلمین قاسم ابراهیمی پور با اشاره به این که در نظریه جابری، آنچه در فرهنگ و پیشرفت اثر می‌گذارد، عقل ساخته شده است، اظهار داشت: جابری در آثار خود ثابت می‌کند که در تاریخ عرب، بین عرفان، و نظام برهان همواره میان مسلمانان اختلافاتی بوده که باعث عدم پیشرفت اعراب شده است.

وی به پیش فرض‌های عابد الجابری در نظریات خود درباره عقل سیاسی عرب، بیان داشت: در نگاه  جابری، شناخت با ایدئولوژی مرتبط است، فرهنگ ذاتاً متأثر از سیاست می‌باشد، فرهنگ، تأثیر مستقیمی در فعالیت فکری افراد دارد، مطالعه فرهنگ از برون، ناگزیر کج فهمی است و انسان زاده تاریخ می‌باشد.

این استاد حوزه و دانشگاه با بیان این که در نگاه جابری عقل سیاسی؛ تولید معرفت نمی‌کند، بلکه کنش‌ سیاسی ایجاد می‌نماید، بیان داشت: جابری اعتقاد دارد که کنش‌های سیاسی نمود‌ها تئوری و عملی دارد و باهم عقل سیاسی را تشکیل می‌دهند که این عقل نه تنها تولید معرفت نمی‌کند، بلکه کنش‌ سیاسی دارد.

وی ادامه داد: این اندیشمند مراکشی معتقد است که عقل سیاسی به تنهایی وابسته به بیان، عرفان و برهان نیست و تنها در مواقع ضروری از آن بهره‌ می‌برد.

حجت‌الاسلام والمسلمین ابراهیمی پور ادامه داد: عقیده جابری، «عقیده»، «قبیله» و «غنیمت» را عقل سیاسی در جهان عرب معرفی می‌کند و اعتقاد دارد این سه گزینه در هر عصری بر اساس شرایط، تاریخ جهان عرب و جهان اسلام را رقم زده است.

این استاد حوزه بیان داشت: در آثار جابری آمده است که دعوت پیامبر(ص) به اسلام در مرحله نخست بر اساس مسائل عقیده‌ای چون وحی، توحید و آخرت بود و در ادامه، قبایل تأثیر فراوانی در این راه داشتند.

وی ادامه داد: این فیلسوف بیان می‌دارد که اسلام آوردن تعدادی از مسلمانان به دلیل مسائل قبیله‌ای بود و این اختلافات قبیله‌ای تأثیرات فراوانی در تاریخ اسلام داشته است؛ به گونه‌ای که توجه به همین موضوع، خلافت بعد از پیامبر(ص) را رقم زده است.

این پژوهشگر با اشاره به این که جابری جنگ میان کفار قریش و پیامبر اسلام(ص) را جنگ دینی نمی‌داند، بلکه جنگ را بر سر غنیمت معرفی می‌کند، بیان داشت: عابد الجابری مکه و بت‌های آن را منبع ثروت و تجارت قریش معرفی می‌کند که با ظهور اسلام، این منبع مالی از دست کفار خارج می‌شود؛ از این رو جنبه دینی این جنگ‌ها را نادیده گرفته و آن را برای غنیمت معرفی می‌کند.

وی افزود: این اندیشمند مراکشی برای تکمیل سخنان خود بر اهمیت غنیمت در میان مسلمانان، اظهار می‌دارد که پیامبر‌(ص) در فتح مکه اجازه تصرف اموال افرادی که درخانه‌ها هستند را نداد و غنایم جنگ‌های دیگر را میان مهاجران تقسیم کرد، در این شرایط مسلمانان اعتراض نمودند و یکی از دلایلی که در جنگ تبوک پیامبر(ص) را تنها گذاشتند نیز به این دلیل بود.

حجت الاسلام ابراهیمی‌پور با اشاره به اظهارات مغرضانه محمد عابد الجباری درباره امیرمؤمنان‌(ع) افزود: وی تنها پیروان حضرت علی(ع) را تعدادی از اصحاب و مستضعفان  و عده‌ای از اهالی یمن که در کوفه حضور داشتند، معرفی می‌کند که به دلیل اختلافات قبیله‌ای با قریش، با علی(ع) همراه بودند!!

این استاد حوزه ادامه داد: جابری دلایل شکست علی(ع) را توجه نکردن به جایگاه قبیله در حکومت، کنار نیامدن با طلحه و زبیر و معاویه، اجازه ندادن تعرض به اموال دشمن در جنگ جمل، تقسیم کردن مساوی غنایم در میان مسلمانان و توجه نکردن به قبایل و سابقه اسلامی افراد و تلاش در زنده کردن عقیده که همان سیره پیامبر بود، در زمان حکومت خود معرفی کرده است.

وی در بخش پایانی سخنان خود با نقد دیگر تفکرات محمد عابد الجابری بیان داشت: جابری نظریاتی که می‌دهد بر اساس نظریات «مارکس» است و زیربنا و روبنا را به عقیده، قبیله و غنیمت معرفی می‌کند و این سه ضلع را تبیین کننده عقل و کنش سیاسی می‌دادند.