در سال 1282 ه. مدرسه‌ای در هند و در شهر «دیوبند» توسط محمد قاسم «نانوتوی» و رشید احمد كنكوهی تأسیس شد و در آن مدرسه تعدادی از طلاب در رشته علوم دینی و خصوصاً فقه حنفی مشغول تحصیل گردیدند، و از همین مدرسه زیربنای مكتب «دیوبندی» شكل گرفت.
این فرقه طبق ادعای خودشان مسلمان، و اهل سنت و جماعت می‌باشند. در فقه تابع فقه حنفی هستند و در سلوك و مسائل اخلاقی صوفی و از نگاه عقیده پیرو ابومنصور ماتریدی می‌باشند.1
این گروه با «بریلویّه» مكتب دیگری كه در مقابل این فرقه قرار دارند، به‌طور جدّی مخالف می‌باشند. و همچنین با اهل حدیث و خصوصاً ابن‌تیمیه و پیروان او مانند ابن قیم جوزی و محمدبن عبدالوهاب رئیس فرقه وهابیه، شدیداً عناد دارند. شیخ محمد حسین احمد یكی از علمای مهم دیوبندی درباره محمد بن عبدالوهاب می‌گوید: «محمد بن عبدالوهاب نجدی، از نجد ظهور نمود، او دارای افكار باطل و عقیده فاسد بود و بسیاری از اهل سنت و جماعت را كشتند. او اهل حجاز و خصوصاً ساكنان حرمین شریفین را مورد بدترین آزار و شكنجه قرار می‌داد... .»2
هدف اصلی بنیانگذاران این مكتب در حقیقت، دفاع و نشر افكار و اندیشه‌های ابوحنیفه بوده است، محمدانور كشمیری یكی از رهبران این گروه در اظهارات خود می‌گوید: در حالی كه جهان اسلام از هرسو مورد هجمه قرار دارد، ما تمام همّ و غمّ‌مان دفاع از ابوحنیفه گردیده است.3
این گروه در حالی كه با «بریلویه» شدیداً مخالف‌اند، در عین حال سلسله‌های تصوف را قبول دارند. از میان آنها به سلسله نقشبندیه، چشتیه، قادریه و سهروردیه، بیشتر اهمیت داده و دخول در یكی از این‌ها را توصیه می‌كنند.4
شیخ محمدیوسف بنوری یكی دیگر از بزرگان این فرقه می‌گوید: طریقه دیوبندیه عبارت است از: اقرار به امامت فقیه امت ابوحنیفه و عمل به فقه او، و برای تزكیه نفس باید از علوم صوفیه كمك گرفت و آن را با شریعت به گونه‌ای صحیح ممزوج نمود و همچنین اتباع و پیروی از سنت پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله ـ ، این سه اصل، اساس مكتب «دیوبندیه» را تشكیل می‌دهد.5
مخالفت این فرقه با «بریلویه» ـ كه بیشتر اهل سلوك صوفیانه می‌باشند ـ باعث گردیده كه این گروه متهم به وهابیّت شود، ولكن آنها از این اتهام بسیار ناراحت و عصبانی می‌باشند و به شدت تمام این اتهام را رد می‌كند و آن را دسیسه حسودان و نااهلان می‌دانند.6
در حال حاضر این مكتب در پاكستان از نفوذ و قدرت زیادی برخوردار است و دارای مدارس زیادی در سراسر این كشور می‌باشد. جریان طالبان در حقیقت پرورش یافته همین مكتب بوده و آنها در پدید آمدن این گروه نقش اساسی داشته است. مطلب قابل توجه این است: در حالی‌كه مكتب دیوبندی با وهابیت به شدّت مخالف بوده، و دهها كتاب مهم بر ردّ آنها از طرف علمای دیوبندی نوشته شده است، اما در تجهیز و حمایت مالی و معنوی طالبان، دیوبندی‌ها و وهابیت همسو بوده‌اند.
همین مطلب باعث گردیده كه برخی تصور كنند كه طالبان یك جریان وهابی می‌باشند، به هر حال مكتب دیوبندی براساس دفاع، ترویج و گسترش مذهب حنفی بوجود آمده و فعلاً یكی از مهمترین جریانهای فكری در كشور پاكستان محسوب می‌شود.
[1] . أبی اُسامة، سیدطالب الرحمن، الدیوبندیه، ریاض، دارالصمیعی، 1419 ه. ق، ص 9.
[2] . مدنی، حسین احمد، شهاب الثاقب علی المسترق الكاذب، دیوبند، برنتنك بریس، بی‌تا، ص 43.
[3] . الندوی،محمدرئیس، اللمحات، هند، جامعه سلفیه، بی‌تا، 1/5.
[4] . دیوبندیه، ص 24.
[5] . بنوری، مسلك علماء، دیوبند، كراچی، طبع دارالاشاعت كراتثی، بی‌تا، ص 5.
[6] . دیوبندیه، ص 23.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. دیوبندی، شیخ محمدحسن، ایضاح الادلّه.
2. دیوبندی، محمودحسن، تخذیر الناس.
شکوری - گروه دین و اندیشه
منبع: سایت تبیان
نظر خود را اضافه کنید.
ارسال نظر به عنوان مهمان