درباره قصیده فاخرِ کلیپ مشاری العفاسی در مدح حضرت علی (ع)

✍️ به قلم: سیّد علی بطحائی

➣ https://eitaa.com/muslimnair مُسْلِمْنا

🔹 در آستانه عید سعید غدیر، کلیپی از مشاری العفاسی - قاری و مبلّغ سرشناس سلفی کویتی و مشهور به عبدالباسط معاصر - در مدح حضرت علی(ع) منتشر و بسان یک بمب خبری، فضای جهان اسلام را به سمت خود کشاند.
🔸برخی این کلیپ را به حُسن روابط ایران و عربستان مرتبط و عدّه ای نیز با پیش فرض «توهم توطئه» پخش این کلیپ را دسیسه ای شوم معرفی و انتشار آن را بدبینانه دانستند. فارغ از این نوع تحلیل ها، آنچه از چشم تحلیلگران پنهان ماند، توجه به محتوای غنی این شعر فاخر و رویکرد مثبت مضمون این قصیده در جهت معرفی نقش ایجابی از شخصیت و فضایل حضرت علی (ع) در تاریخ اسلام است.

💠 این قصیده که نمونه ای از شعر پر مضمون معاصر در مدح آن حضرت است و با پشتوانه غنی تاریخی - کلامی که دارد و آن را می توان در زمره اشعار فرزدق و دعبل و... جای دارد.

🔸 بر این باوریم چنانچه علامه امینی - مدافع راستین آستان ولایت – در قید حیات بود، نمی توانست نسبت به انتشار این قصیده بی تفاوت باشد و بخشی از کتاب «الغدیر» را به محتوای این شعر اختصاص می داد. به همین مناسبت در یادداشت ذیل به معرفی بخش هایی از این قصیده و جایگاه مغفول ترویج آموزهای شیعی با رویکرد اثبات غدیر و ولایت ائمه اطهار (ع) اشاراتی خواهیم داشت.

🔹یکم: بر خلاف جایگاه شعر که در نزد معاصرین تشریفاتی و تفنّنی است، اعتبار شعر در صدر اسلام یکی از سرنوشت سازترین عناصر فکری - فرهنگی جامعه بوده است. بخشی از فرجام جنگ و صلح ها، قهر و مهرهای قبائل و حکومت ها و فرهنگ در سرودن اشعار بوده است. کتاب «نقایض جریر و اخطل» و «اغانی» ابوالفرج اصفهانی نمونه هایی از جایگاه بی بدیل شعر در مشروعیت سیاسی حکومت ها و فرهنگ صدر اسلام نشان داده اند. از این رو علامه امینی با جدا کردن بخش شعر و ادب در کنار جایگاه غدیر در قرآن و سنّت، نقش شعر در اثبات غدیر را بسیار حیاتی و کتاب «الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب» را در سه بخش نوشت.

🔸 دوم: سراینده شعر کلیپ «عجلان ثابت رفعان» شاعر خوش نام یمنی و برنده بی رقیب جوایز شعر دینی - عربی در چندسال اخیر است.

مطلع شعر با بیت «بُطُولةٌ قصّةٌ تَطُول؛ اَبَرپهلوانی که قصه اش طولانی است؛ بحرٌ عَلى موجِهِ هُطُول: [علی ع بسان] تک موجی است که دریایی از کمالات، بر آن موج می بارد» آغاز می شود.
این شعر در مضمون از جهاتی در امتداد شعرهای عربی کهن است و همان مفاهیم را، در قالبی جدید زنده کرده و از این جهت است که «عجلان ثابت» برنده جوایز متعددی در جشنواره های ادبی - عربی شده است.
بررسی مصرع‌های این شعر و مقایسه آن با قصاید کهن بسیار جذاب است.

بیت «فما عسى أحرفٌ تَفي * و ما عسى قائلٌ يقول» یادآور شعر ناصر خسرو قبادیانی (م۴۸۱) است که شبیه این مضمون می سراید: «من جز كه به مدح رسول و آلش * از گفتن اشعار، گنگ و لالم».

شاید بهترین بیت این شعر، جمع صفات خاص امیرمؤمنان در بیت طلایی «مُفوّهٌ، فارسٌ، أبيّْ * يصولُ للهِِ أو يجولْ: [علی] آن سخنور، تک سوار، پارسا[یی است] که فقط در راه خدا شمشیر از نیام بیرون می کشد» جمع سه ویژگی جنگاوری، سخنوری و پرهیزگاری در سه میدان متضاد در کنار یکدیگر یادآور شعر کم نظیر صفی الدین حلّی (متوفی ۷۵۲) است. حلّی در شعر معروفش، صفات متضاد حضرت را درکنار هم قرار داده و او را یگانه مخلوقی خطاب می کند که این صفات متضاد را در خود به اوج رسانده است؛ آنجا که می سراید: «جُمعت فی صفاتِک الأضداد و لِهذا عزّت بک الأنداد * زاهدٌ حاکمٌ، حلیمٌ شجاعٌ، ‏فاتِک ناسک، فقیرٌ جوادٌ؛ [ای علی!] در وجود تو صفات متضاد جمع شده‏ است، به همین جهت است که نظیری برای تو نمی‏توان یافت. تو زاهدی حکیم، بردباری بی‏باک، شجاعی عابد و تهیدستی بخشنده هستی.» جمع صفات متضاد عابد و حاکم، بخشنده و فقیر، حلیم و شجاع در این بیت، شعر حلی را متمایز کرده است. دقیقا همین مضامین متضاد صفی الدین حلی، با شکلی متفاوت در شعر ثابت عجلان استمرار دارد.

💠 النهایه: از بازتاب گسترده چنین شعری در جهان اسلام می توان درسهای بزرگی گرفت. می توان از علی ع گفت و فضایل او را بدون توجه به جنبه های منفی فریاد زد و بدون ایجاد کمترین حساسیت ناروایی با تأکید بر تجلیات مثبت غدیر آن را ترویج کرد. هر عملی که این گفتمان ایجابی ترویج ولایت در جهان اسلام را تقویت کند، یقینا به همگرایی بیشتر جهان اسلام منتج خواهد شد. در همین زمینه به یادداشت «راهپیمایی ده کیلومتری عیدغدیر؛ جشنی که باید از چهل سال پیش شروع می شد» مراجعه کنید.

نشید: مشاری العفاسی کویتی

📜شاعر: ثابت عجلانی یمنی
---------------------------

📃متن قصیده فاخر در مدح حضرت علی (ع)

🔹 بطُولةٌ قصّةٌ تَطُول
بحرٌ على موجهِ هُطولْ

🔸 فما عسى أحرفٌ تفي
وما عسى قائلٌ يقول..

🔹 مفوّهٌ، فارسٌ، أبيّْ
يصولُ للهِِ أو يجولْ

🔸 مبشَّرٌ سابقٌ عليّْ
يُحبّهُ اللهُ والرسولْ

🔹 أبو تُرابٍ أبو السبطَينْ
أبو الحسَنْ ذاكَ والحُسينْ

🔸 أخو الهدى وابنُ عمّهِ
صِهرُ النبيّ على البتولْ

🔹 فأيُّ خيرٍ إذا مضىٰ
وأيُّ سيفٍ إذا انتضىٰ

🔸 وأيُّ حقٍّ إذا قضىٰ
عَدلٌ وأشهادُهُ عُدولْ

🔹 فوقَ الفداءِ الذي حَواهْ
ورايةٍ لم تنل سواهْ

🔸 رسولهُ شاهدٌ لهُ
بحبّهِ اللهَ والرّسولْ..

🔹 سل خندقاً سل أمّ القُرى
كم كرَّ والدِّينُ كبّرا

🔸 سل عنهُ بدرًا وخيبرا
والحِصنَ والبابَ والدُّخولْ

🔹 ولا تسَل بعدَ ذي الفِقارْ
لمن تُرى النصرُ قد يؤول..

🔸 حتى إذا نال مبتغاهْ
تلألأَ الوجهُ في دِماهْ

🔹 وقالها (فُزتُ) مقسِمًا
في لحظةٍ كُلُّها ذُهول..