ناشر : مرکز اوال للدراسات و التوثیق

 سال نشر : 2017

 تعداد جلد : 0

 نويسنده : علی احمد الدیری

يشهد العالم انتشاراً للعنف والتطرف والإرهاب بشكل لم يظهر من قبل، سواء من حيث حدة العمليات الإرهابية أو قدرة الجماعات المتطرفة على جذب وتجنيد المزيد من الأفراد والمقاتلين من خلال فهم خاطئ للدين. وتعمد هذه التنظيمات الإرهابية إلى إلصاق مثل تلك العمليات الإجرامية التي تحدث على أنها تتمّ "باسم الله"، بل وتبريرها بأنها تأتي لخلاص العالم من قوى الشر، في ظل اعتبار المتطرفين أن العالم ينقسم إلى قسمين؛ أحدهما قوى الخير الذي يمثلونه من وجهة نظرهم، والآخر الشر الذي يجب أن يقضوا عليه "بأمر من الله" على حد زعمهم.

نویسنده کتاب علی احمد الدیری یکی از نویسندگان بحرینی است.وی متولد 1971 میلادی در بحرین است. مدرک کارشناسی خود را با عنوان «قوانین تفسیر الخطاب عند ابن حزم الاندلسی» در سال 2008 میلادی از دانشگاه القدیس گرفت و مدرک دکترای خود رابا عنوان «مجازات الجسد عند اخوان الصفاء و ابن عربی» در سال 2010 میلادی به پایان رساند. بخاطر نوشتن کتابهایی علیه وهابیت در سال 215میلادی تابعیت بحرینی او لغو شد و اکنون ساکن کانادا است.

 کتابهایی از وی منتشر شده است ازجمله: «التربیة و المؤسسات الرمزیة..کیف تنتج المؤسسات ذواتنا؟»،«مجازات بها نری: کیف نفکر بالمجاز؟»،طوق الخطاب: دراسة فی ظاهریة ابن حزم»،العبور المبدع:استراتجیة التفکفیر والتعبیر باستخدام المجاز»،«خارج الطائفة»،«کیف یفکر الفلاسفة؟» ، «نصوص التوحش:التکفیر من ارثوذکسیة السلاجقة الی سلفیة ابن تیمیة» و« اله التوحش التکفیر والسیاسة الوهابیة».

این کتاب نتیجه درسهایی است که قسمتی از کتاب «التوحید الذی هو حق الله علی العبید» محمدبن عبدالوهاب و اوائل کتاب«روضة الافکار و الافهام لمرتاد حال الامام و تعدد غزوات ذوی الاسلام» ابن غنام در بحث دعوت وهابیت و دولت اول سعودی است.نویسنده با مناقشه در افکار این دوکتاب این مجموعه را با عنوان«اله التوحش التکفیر و السیاسة الوهابیه» گردآوری نموده است. روش نویسنده دراین کتاب این است که تکفیر منجر به قتل و کشتار می شود و اغراض سیاسی را دنبال می کند و انسانیت را از انسان می گیرد. الدیری دراین کتاب به دنبال تکمیل آنچه در کتاب «نصوص متوحشه» است و آنچه در باره دولت سعودی اول گفته بود را دراین کتاب کامل نمود.

نویسنده معتقد است محمد بن عبد الوهاب به خاطر اغراض سیاسی و با استفاده از فتاوای ابن تیمیه دست به چنین وحشی گری در عصر خود دست زد.

الدیری سعی کرده از از دو کتاب رسمی سعودی یعنی تاریخ  ابن غنام «روضة الافکار و الافهام لمرتاد حال الامام و تعدد غزوات ذوی الاسلام»که موافق دعوت محمدبن عبدالوهاب بوده و کتاب المجد فی تاریخ النجد، ابن بشر استفاده نماید نویسنده در این کتاب بر آن است تا از کلمات و نوشته های محمد بن عبد الوهاب اثبات کند که وی شخصیتی تکفیری بود که با استفاده از حربه تکفیر به قتل و غارت مسلمانان می پرداخت و مسلمانانی که شهادتین بر زبان جاری می کردند را  به اسم جاری کردن توحید خالص می کشت.

نویسنده در این کتاب از مسافرت محمد بن عبدالوهاب از عیینه تا درعیه و ملاقاتش با محمدبن سعود در سال 1745میلادی مورد بررسی قرار داده و مبنای افکار و اهداف سیاسی محمدبن عبدالوهاب را بیان کرده است.وی می گوید ابن عبدالوهاب هرکسی را که ادعای شناخت اسلام  و توحید را داشت، دروغگو و افترا زننده خطاب قرار می داد.

وی توضیح می دهد که تفسیر ابن عبدالوهاب از مفهوم توحید با تفسیر دیگر علماء فرق می کرد وتفسیر عجیب و غریب از شهادت به لا اله الا الله می دهد وتوحید در نزد ابن عبدالوهاب در صورتی درست بود که منجر به اطاعت شود. منظورش از اطاعت تنها اطاعت خدا نبود بلکه اطاعت از ابن عبدالوهاب و سلطه سیاسی آل سعود را هم در بر می گرفت.

 تشکیل دولت سعودی با این شعار و بر این قاعده استوار است:« الدم بالدم و الهدم بالهدم» یعنی؛ نص توحید ضامن خون دولت  و دولت ضامن خون الدعوة [علماء درباری وآل الشیخ] است. از بین رفتن یکی از این دو رکن باعث از بین رفتن رکن دیگری می شود. سند مطمئن درعیة همان هم قسم شدن بین رجال دینی الدعوة [ابن عبدالوهاب وآلش] ورجال سیاسی [آل سعود] است که اسمش را بگذار «اله التوحش» و «سیف الوحشة».اله التوحش یعنی اله ای که ابن عبدالوهاب خلق کرده و سیره و روش او بود.  اله همان تفسیر عجیب و غریب از شهادت به کلمه توحید است؛ یعنی عبادت همان توحید است و دعوا  واختلاف بر سر این نوع توحید می باشد.الدیری می گوید علت قدرت گرفتن و ایجاد شدن این جماعت وهابی برای این رسالت است که دیگران را از تکفیر و زندگی استثناء نمایند- والا هرکس این تفکر را نداشته باشد تکفیر می شود- با این ترفند ابن عبدالوهاب توانست قدرت پیدا کند. چنانچه ابن بشر می گوید بعد از دوسال از دعوتش توانست حاکمیت را بدست بگیرد.  برای همین نویسنده هدف خود از نوشتن این کتاب را  این گونه بیان می کند؛ تفسیر غلط ابن عبدالوهاب از توحید وشهادتین که مختص به خودش بود ومی خواست مخالفین خود را از میان بردارد و بر همین اساس دولت سعودی بوجود آمد.

نویسنده ابتدا مفاهیم انقیاد، تسلیم بودن و اطاعت از خدا را به صورت نظری صحیح و از نظر اسلام مسلم می داند ولی وقتی به تطبیق این مفاهیم علمی با نظرات ابن عبدالوهاب می پردازد منجر به مفاهیمی ضد اسلامی می شود. همچنان که ابن عبد الوهاب چنین کرد برای این که بتواند دولت درعیه را بوجود بیاورد.تاسیس دولت سعودی اول در سال 1745-1818 میلادی بر اساس فتاوای تکفیر تحقق پیدا کرد.

 استراتژی ابن عبدالوهاب این بود که با دیگر فرق مسلمین مبارزه کرد و حتی حنابله را نیز با حربه مشرک خواندن از سر راه خود برداشت وآنها را مجبور به اطاعت از آل سعود نمود.طوری که آل سعود شدند «الهة مفترضة» خدای واجب الاطاعة.وهابیت غالب مسلمانان را مشرک و خارج از اسلام تلقی می کرد و با ترویج افکار افراط گرایانه و متهجرانه توانست دولتی تشکیل دهد و خود را مستقل از دولت عثمانی گرداند. این کارها را وهابیت به اسم توحید انجام می داد و ولی امر و سلطنت و ابزار حکومت را تبدیل به خالقی نمود که اطاعتش واجب و امتثال امر وقبول آنها جزو دین بود و خروج علیه آنها و اختلاف با آنها کفر و حکمش قتل و اعدام بود. با قدرت یافتن حکومت آل سعود وهابیت نیز قدرت پیدا کردند و هرچه می خواستند انجام می دادند. زعامت دینی تبدیل به آلت دست دولت و موسسات دینی شد مثل هیئت امر به معروف ونهی از منکر  که توسط دولت سعودی ایجاد گردید.  هیئت کبار علماء توسط پادشاه سعودی تعیین می شد و کارش این بود که اعمال دولت را اسلامیزه و تبدیل به دولت شرعی نماید.بنا براین همان موسسات دینی که یک زمانی تقریب بین ادیان را حرام می کرد همان ها دیپلماسی بین دولتهای سعودی و غربی را مباح می دانست و کمک گرفتن از نظامیان کافر در جنگ خلیج را صحیح می دانست. برای همین می بینیم که رانندگی زنان بین اجازه و منع برحسب منویات سیاسی می چرخد. کتاب اله التوحش درواقع  برای تفهیم این تغییرات  مرحله ای نتیجه فرا گیر شدن این فکر ابن عبدالوهاب است. سیاست و دیانت در کنارهم می توانند همدیگر را یاری رسانند.نویسنده در این کتاب به توضیح این مطلب می پردازد که آنچه امروز در عربستان به عنوان اصلاحات و برگشت به اسلام معتدل تبلیغ و ترویج می شود همان برگشت از مواضع قبلی موسسات دینی است.در واقع تجدید فتاوای جدیدی است که با مزاج سیاسی همراه و  صبغه شرعی گرفته است. بنابراین اطاعت از این قانون همان توحید است و الا کفر می باشد. روش نویسنده در این کتاب این است که ابتدا سوالهایی را مطرح می نماید وبعد با عناوینی که در کتاب آورده است در ضمن پاسخ به سوالات طعنه و نقد به افکار وهلبیت می زند.

این کتاب  یک مقدمه ودارای چهار فصل می باشد.

1-سیره رجل الدعوه و رجل الدوله. در این فصل نویسنده  زندگی نامه و سیره ابن عبدالوهاب در دعوت و رجال سیاسی دولت سعودی را شرح می دهد.

در این فصل به مباحثی که در تاریخ ابن غنام در سیره و روش  نقل تاریخ ابن عبدالوهاب و نحوه ارتباط و همکاری دولت سعودی اشاره می نماید  وابتدا به شرح حال ابن غنام و تاریخش می پردازد. سپس به سیره و روش وی در نقل تاریخ و نقد وی می پردازد.و دربخش دوم به نحوه  تشکیل این جماعت  و چگونگی نامیدن این جماعت می پردازد وی می گوید: تاریخ ابن غنام بیشتر قصص و حکایت است تا نقل تاریخ واقعیات .در بخش سوم به نحوه برخودر علماء حنبلیان نجدی می پردازد. ابتدا علماء بزرگی که در زمان ظهور ابن عبدالوهاب نام می برد واین که ابن عبدالوهاب با استفاده از کتاب الاقناع توانست بر علماء حنبلی که مخالفش بودنند احتجاج نماید. وقتی دولت تشکیل گردید اینها نیاز داشتند که قاضیانی را به شهر های مختلف بفرستند و مجبور بودند از علماء دمشق و دیگر بلاد استفاده نمایند. در بخش چهارم به شباهت بین ابن تومرت در مغرب و محمدبن عبدالوهاب در شبه جزیره می پردازد. و می گوید روش ابن تومرت تاکتیکی و سیاسی بود ولی ابن عبدالوهاب بار روش عقیدتی بود که درنهایت منجر به تشکیل دولت سعودی گردید.

2- لا اله الا الله صراع الوهابیه. کلمه لااله الا الله و دردسر وهابیت و فرقه وهابیت و و پاسخ به سوالاتی  همچون چطور این به این کلمه شهادت دهند و معنایی که ابن عبدالوهاب برای آن نموده چیست؟چگونه این کلمه نشانه و مشخص کننده شرک بوده است؟و چگونه باب تکفیر شروع شد؟و ... در ادامه به بحث رابطه توحید و سیاست  و ابن عبدالوهاب تفسیری جدید از توحید  که مخالف با علماء سابق بود ارائه نمود. در این کتاب به نقد ابن غنام  که به شرح کلمه لااله الله و معنایی که مد نظر ابن عبدلوهاب بود، می پردازد.در بخش اول این فصل بحث طاغوت التوحید و تدریس توحید را توضیح می دهد واین که ابن عبدالوهاب، لفظ عبید را به جای عباد استفاده می کرد ومدام ولی امر و حاکم را در ذهن ها جا انداخت.  در بخش دوم به بحث اله و سرّ آن و این که هیچ سری در غیر خدا نیست و اعتقاد به سر یعنی چیزهایی که منجر به شرک می شود من جمله شفاعت  زیارت قبور و توسل و... ومباحثی چون تجرید عالم ،انواع توحید که تقسیم می شود به توحید ربوبی،توحید الوهی و توحید اسمائ و صفات  را پیش می کشد و الدیری به نقد افکار ابن تیمیه و ابن عبدالوهاب می پردازد که چگونه اینها با این مفاهیم دیگران را تکفیر می کردند.در بخش سوم به بحث سیف التوحید، یعنی کار ابن عبدالوهاب در اقناع مخالفین فقط با کتاب نبود بلکه با شمشیر نیز گردن مخالفان خود را می زد. بحث بعد او  اختصام فی التوحید و شبه اسامه است. در حدیثی آمده است که پیامبر اسامه را مواخذه کرد؛ زیرا در جنگ با یهودی که کلمه  لا اله الا الله بر زبان گفت ،کشت . نویسنده به مناقشه با ابن عبدالوهاب در پاسخ به شبهه اسامه درکشف الشبهات می پردازد.

در بخش چهارم این فصل به بحث قبلة الشرک می پردازد واین که ابن عبدالوهاب چون ولع دعوت به اسلام داشت قبل از ظهور وبروزش لذا بعداز رسیدنن به قدرت می خواست مثل پیامبر در اوایل بعثتش عمل نماید.در ادامه بحث را به اینجا می کشاند  که علماء منطقه عارض چه کسانی بودند؟ و در بخش پایانی به بحث شرک علماء و مخالفان ابن عبدالوهاب و چگونگی برخود با آنها  را شرح می دهد. ابن عبدالوهاب در بحث کفر سلیمان بن سحیم به کتاب اقناع و احکام مرتدین احتجاج می کند.

3- الغربه و الهجره و الجهاد.در بحث غربت مبنا را حدیثی از پیامبر قرار می دهد که در بحث غرباء می می فرماید: اسلام با غربت شروع شد و به غربت باز خواهد گشت پس خوشا به حال غربا.نویسنده بعد از بیان وشرح معنای غربا به نقد برداشت غلط ار این معنای غربا می پردازد.سپس به بحث سلفیه غربتی می پردازد و اشکال می کند که چطور ابن عبدالوهاب از این حدیث غربت اسلام در زمان خودش را برداشت نموده است؟ در ادامه می گوید منظور از غربا همان نجبا هستند واین که غریب در مقابل طاغوت است. وابن عبدالوهاب تعریفی که از طاغوت ارائه می دهد متعارض با آنچه امروز از تعریف طاغوت داریم در امه به بحث غربت توحید و این که توحید وهابی استعمال لغت  در فهم معانی را جایز نمی داند وحتی از معانی فلسفی در لغت و اصطلاحات آن بدور است.

در بخش دوم به بحث هجرت  واین که این روش انبیاء بوده است و بحث دارالهجرة شیخ برای گسترش دعوت خود به درعیة هجرت کرد. در ادامه بتاریخ دارالهجرة و اسکان در درعیه را توضیح می دهد.

در بخش سوم  بحث جهاد را مطرح می کند و این که از کجا و چطور منبع مالی را تامین کنند؟برای همین بحث جنگ و حمله به شهرهای اطراف را که شیوه ابن عبدالوهاب بوده است را مطرح می کند. از تاریخ ابن بشر استفاده می کند که چطور غنائم را بدست آوردند و زکات را غنیمت جنگی می دانست. در ادامه به بحث این که محله ای برای دین و محله ای برای  آل سعود درست شد واین که چطور دانشگاه دینی در درعیة ایجاد شد؟ در ادامه به بحث کتب تکفیر اشاره دارد بحث عقیده جنگ طلبانه و فرهنگ جنگ چطور در این جامعه درست شد؟نتیجه این جنگها تشکیل منطقه پادشاهی آل سعود  در درعیة شد. والدیری به نحوه نقل تاریخی ابن غنام ایراد می گیرد.

در فصل چهارم به بحث نواقض اسلام و و استثناء مستحیل یعنی نواقض اسلام و ایمان  می پردازد و در بخش اول این فصل نواقض ده گانه اسلام  را  نام می برد و توضیح می دهد؛ از جمله شرک در عبادت،توسل، سحر،بغض نسبت به شریعت رسول خدا، یاری مشرکین و کمک به آنها علیه مسلمین و ...

در بخش دوم به بحث نواقض دولت و قانون می پردازد بحثهای  چون خطابات قانوی و سدذرئعه نواقض و اخلاقیات در جنگ که تاریخ ابن غنام و ابن بشر بدان هرگز نپرداخته اند. بعد به بنقد ابن عبدالوهاب و افکار وی می پردازد دربحث ذرایع الوالد الکافر و این که چطور می شود از طرفی به مسائل حساس دینی توجه کرد و از طرفی دولت با کفار معاهده ببندد و بخاطر مصالح دولت فتاوایی دهد که خلاف شئونات اسلامی است.  نویسنده اعتراض می کند که آیا اینها از نواقض اسلام نیست. چگونه ممکن است از دشمنان و کفار برای جنگ علیه دولتی مثل دولت صدام استعانت جست؟آیا جایز است از کفار کمک بگیریم ولی تقریب بین مسلمین را جایز ندانیم؟ بحث دعوت به تقریب و دعوت به کفر و نواقض امت در ادامه بحث بدان پرداخته شده است.

در بخش سوم بحث نواقض اسلام و ایمان وبحث این که اسلامی که مد نظر ابن عبدالوهاب بوده چیست؟توحیدی که مراد وهابیت است ایجاد دشمنی بین فرق مسلمین است برای رسیدن به نیات پلید حکومت و سیاست.الدیری با عنوان خصومة الفرق این بحث را ادامه می دهد تا می رسد به این که  باب التوحید  همان باب السیاسة است.در آخر بخش با عناوینی چون فرقه وهابیه و اشتثناء از حصن خدا وی می گوید: در اسلام هیچ اسثتنائی وجود ندارد این بخش را خاتمه می دهد.

در بخش چهارم این فصل به بحث اسلام کلامی یا لفظی و اسلام عملی اشاره دارد و می گوید که اسلام همان عمل است و رابطه بین ایمان واسلام را پیش می کشد و شروط ایمان رابیان می کند در بحث مجاز بودن ایمان تفاوت معنایی که العز بن عبدالسلام از ایمان می کند را خلاف معنای ابن عبدالوهاب می داند.در ادامه به بحث تضییق دایره ایمان رابطه بین ایمان واسلام را توضیح می دهد و می گوید دایره اسلام وسیع است و دایره ایمان خیلی کوچک و رابطه آنها عام خاص مطلق است. در نهایت می گوید: تکفیر موافق فقهاء نجد است و آنها هرکسی را که معتقد به معتقدات دولتی نباشد را تکفیر می کنند.البته کافر به اصطلاح قدیم و ارهاب و تروریسم به اصطلاح جدید.

در پایان کتاب مهم ترین حوادثی که از زمان مرگ ابن تیمیه تا دولت اول سعودی اتفاق افتاده را تیتروار می آورد.

منبع: پایگاه تخصصی وهابیت شناسی